حس میکنید خودروی شما حتی پس از رها کردن پدال ترمز، باز هم به خوبی شتاب نمیگیرد یا بوی سوختگی لنت به مشام میرسد؟ این موارد میتوانند مستقیما به گیر کردن پیستون ترمز مربوط باشند. این مشکل، یعنی برنگشتن پیستون ترمز، یکی از ایرادات آزاردهنده و البته خطرناک در سیستم توقف خودرو است. در این بررسی به سراغ علت برنگشتن پیستون ترمز میرویم و به شما خواهیم گفت که چرا این اتفاق میافتد و چطور میتوان آن را شناسایی و برطرف کرد.
پیستون ترمز قطعهای متحرک است که باید در محیطی ایزوله و روان کار کند. هر عاملی که این حرکت روان را مختل کند، میتواند دلیل برنگشتن پیستون ترمز باشد. این دلایل از آلودگیهای محیطی ساده تا مشکلات مکانیکی جدیتر متغیر هستند. شناسایی دقیق علت برنگشتن پیستون ترمز اولین قدم برای تعمیر صحیح است. این قطعه در سیستم ترمز دیسکی نقش محوری دارد و گیر کردن آن، کل چرخ را تحت تاثیر قرار میدهد.
کالیپر و پیستون به طور مداوم در معرض گرد و خاک، آب و نمک جاده قرار دارند. گردگیرهای لاستیکی (Dust Boots) که وظیفه محافظت را دارند، به مرور زمان فرسوده، پاره یا خشک میشوند. پارگی گردگیر، مسیر ورود رطوبت و آلودگی را باز میکند. رطوبت باعث زنگ زدگی پیستون یا دیواره داخلی سیلندر کالیپر میشود. این تجمع آلودگی و زنگ زدگی، اصطکاک شدیدی ایجاد کرده و مانع عقب رفتن پیستون میشود.
گردگیر پیستون علاوه بر نقش محافظتی، وظیفه دیگری نیز دارد: کمک به بازگشت جزئی پیستون. طراحی برخی گردگیرها به شکلی است که هنگام بیرون آمدن پیستون، کمی کشیده میشوند و پس از رها شدن فشار، این کشش به بازگشت پیستون کمک میکند. اگر این گردگیر خشک، شکننده یا پاره شود، هم خاصیت آببندی را از دست میدهد و هم این کمک جزئی در بازگشت را انجام نخواهد داد.
برای خرید و مشاهده قیمت لنت ترمز انواع خودرو در اینحا کلیک کنید.
روغن ترمز خاصیت جذب رطوبت دارد. اگر به موقع تعویض نشود، رطوبت باعث زنگ زدگی داخلی و آلودگی روغن میشود. این روغن کثیف و پر از ذرات معلق، میتواند اطراف پیستون رسوب کند. همچنین، وجود هوا در سیستم (نیاز به هواگیری) عملکرد بازگشت فشار را مختل میکند. گاهی مشکل از شلنگهای ترمز قدیمی است که از داخل دچار تورم شده و مانند یک شیر یکطرفه، مانع بازگشت روغن از کالیپر میشوند.
در بیشتر خودروها، کالیپر ترمز از نوع “شناور” است و روی دو پین (Guide Pins) میلغزد. هنگام ترمزگیری، پیستون لنت داخلی را فشار میدهد و همزمان خود بدنه کالیپر باید بلغزد تا لنت خارجی را به دیسک بچسباند. اگر این پینها به دلیل زنگ زدگی، کثیفی یا خشک شدن گریس مخصوص گیر کنند، کالیپر حرکت نخواهد کرد. در این حالت لنتها به دیسک چسبیده و آزاد نمیشوند.
خوشبختانه، برنگشتن پیستون ترمز معمولا علائم واضحی دارد. خودرو به ندرت در سکوت خراب میشود. اگر به تغییرات خودروی خود دقت کنید، میتوانید قبل از آسیب جدی به دیسکها یا بروز خطر، این مشکل را شناسایی کنید. این نشانهها اغلب به صورت ترکیبی رخ میدهند.
این یکی از بارزترین نشانههاست. وقتی پیستون یکی از چرخهای جلو (مثلا چرخ راست) گیر کرده باشد، آن چرخ دائما در حالت ترمزگیری خفیف قرار دارد. این نیروی ترمز ناخواسته باعث میشود خودرو، به خصوص هنگام رها کردن فرمان در مسیری مستقیم یا در زمان شتابگیری، به سمت همان چرخ (در این مثال، به سمت راست) کشیده شود. این کشیدگی ممکن است هنگام ترمزگیری شدیدتر هم بشود.
اصطکاک مداوم لنت با دیسک، گرمای بسیار زیادی تولید میکند. پس از یک رانندگی کوتاه، اگر کنار چرخها بروید، چرخی که پیستون آن گیر کرده، به طور محسوسی داغتر از چرخهای دیگر خواهد بود. (احتیاط کنید و مستقیما به دیسک دست نزنید). این گرمای شدید اغلب با بوی سوختگی لنت همراه است که شبیه بوی فرش سوخته یا کلاچ سوخته است. این گرما میتواند به بلبرینگ چرخ و سنسور ABS هم آسیب بزند.
تصور کنید در حال رانندگی هستید و همزمان ترمز دستی را کمی بالا کشیدهاید. گیر کردن پیستون ترمز دقیقا چنین حالتی را شبیهسازی میکند. موتور خودرو باید بر این نیروی ترمز اضافی غلبه کند، در نتیجه خودرو تنبل به نظر میرسد، شتابگیری ضعیفتر از حد معمول است و مصرف سوخت به شکل قابل توجهی افزایش مییابد. این یک دلیل برنگشتن پیستون ترمز نیست، بلکه نتیجه مستقیم آن است.
صدای تمام شدن لنت معمولا هنگام فشردن پدال ترمز شنیده میشود. اما صدای ناشی از برنگشتن پیستون ترمز متفاوت است. این صدا معمولا یک سایش یا جیغ ممتد و خفیف است که حتی زمانی که ترمز نگرفتهاید، از چرخ به گوش میرسد. این صدا نشان میدهد لنت به طور دائم در تماس است.
اگر هنگام بررسی لنتها متوجه شوید که لنتهای یک سمت خودرو (مثلا سمت شاگرد) بسیار سریعتر از سمت دیگر (راننده) تمام شدهاند، یا حتی لنت داخلی و خارجی روی یک کالیپر، سایش بسیار متفاوتی دارند، این یک نشانه قوی برای گیر کردن پیستون ترمز یا گیر کردن پینهای کالیپر است.
راهکارهای رفع مشکل برنگشتن پیستون ترمز
پس از شناسایی مشکل، نوبت به رفع آن میرسد. دلیل برنگشتن پیستون ترمز هرچه که باشد، نادیده گرفتن آن منجر به هزینههای سنگینتری مثل تعویض دیسک ترمز (که به دلیل حرارت زیاد تاب برداشته) یا حتی کالیپر میشود.
اگر علت برنگشتن پیستون ترمز تجمع آلودگی و زنگ زدگی خفیف باشد، اولین راهکار سرویس کالیپر است. در این فرایند، کالیپر باز شده، پیستون (با استفاده از فشار باد یا فشار هیدرولیک) با احتیاط خارج میشود. سپس خود پیستون و سیلندر داخلی کالیپر با فرچه سیمی نرم و اسپریهای پاککننده مخصوص تمیز میشوند تا تمام رسوبات و زنگ زدگیهای سطحی برطرف شوند. این کار نیازمند دقت است تا به سطح صیقلی پیستون آسیبی نرسد.
بیشتر بدانید: کمک فنر چیست
تقریبا همیشه پس از خارج کردن پیستون برای تمیزکاری، باید گردگیر و اورینگ آببندی داخلی آن تعویض شود. این قطعات در قالب “کیت تعمیر کالیپر” فروخته میشوند. استفاده مجدد از گردگیرهای قدیمی، حتی اگر سالم به نظر برسند، توصیه نمیشود. اورینگ داخلی وظیفه آببندی فشار روغن و گردگیر وظیفه محافظت از آلودگی را بر عهده دارند.
اگر مشخص شود که مشکل از گیر کردن پینهای کالیپر بوده، باید پینها خارج شوند، به طور کامل تمیز شده و محل قرارگیری آنها نیز (داخل براکت کالیپر) تمیز شود. سپس باید از گریس مخصوص ترمز (High-Temp Brake Grease) برای روانکاری آنها استفاده کرد. استفاده از گریس معمولی یا گریس لیتیومی اشتباه است، زیرا در دمای بالا ذوب شده و لاستیکهای پین را خراب میکند. اگر پینها دچار خوردگی شدید باشند، باید تعویض شوند.
گاهی اوقات آسیب بیش از حد جدی است. اگر پیستون یا دیواره سیلندر دچار خوردگی عمیق، خراشیدگی یا آسیب شدید شده باشد، تمیزکاری کافی نیست و آببندی به درستی انجام نخواهد شد. در این موارد، امنترین و بهترین راهکار، تعویض کامل مجموعه کالیپر ترمز است. اگرچه هزینه بیشتری دارد، اما از بروز مجدد علت برنگشتن پیستون ترمز جلوگیری میکند.
پیشگیری همیشه کمهزینهتر از درمان است. با چند اقدام ساده و گنجاندن آنها در سرویسهای دورهای خودرو، میتوان تا حد زیادی از بروز مشکل گیر کردن پیستون ترمز جلوگیری کرد.
این مهمترین اقدام پیشگیرانه است. روغن ترمز باید هر دو سال یکبار یا طبق توصیه سازنده خودرو تعویض شود، صرف نظر از اینکه چقدر رانندگی کردهاید. این کار رطوبت و آلودگیهای جذب شده را از سیستم خارج کرده و از زنگ زدگی داخلی پیستونها و سایر اجزای هیدرولیکی جلوگیری میکند.
زمانی که برای تعویض لنت ترمز مراجعه میکنید، صرفا بیرون آوردن لنت کهنه و جا زدن لنت نو کافی نیست. این بهترین زمان است که از تعمیرکار بخواهید وضعیت گردگیرهای پیستون را بررسی کند. همچنین پینهای کالیپر باید چک، تمیز و گریسکاری شوند. این کار شاید 15 دقیقه به زمان تعویض لنت اضافه کند، اما از بروز علت برنگشتن پیستون ترمز در آینده جلوگیری میکند.
بیشتر بدانید: وظیفه بوستر چیست
هنگام تعویض لنت، پیستون باید به داخل کالیپر فشرده شود تا فضای کافی برای لنتهای نو ایجاد شود. این کار هرگز نباید با اهرم کردن پیچگوشتی بین پیستون و دیسک انجام شود. باید از ابزار مخصوص (C-Clamp یا ابزار فشاری پیستون ترمز) استفاده کرد. قبل از فشردن، بهتر است شیر هواگیری (Bleeder Valve) کمی باز شود تا روغن کثیف و آلوده که در کالیپر جمع شده، به سمت مخزن اصلی و ماژول ABS بازنگردد. این کار از ورود آلودگی به بخشهای حساستر سیستم جلوگیری میکند.
علت برنگشتن پیستون ترمز، هرچه که باشد، یک مشکل ایمنی محسوب میشود. درگیر ماندن ترمز نه تنها به قطعات خودرو (لنت، دیسک، بلبرینگ) آسیب میزند و مصرف سوخت را بالا میبرد، بلکه میتواند در شرایط اضطراری، کنترل خودرو را دشوار سازد. گرمای بیش از حد ناشی از گیر کردن پیستون ترمز حتی خطر جوش آمدن روغن ترمز (Brake Fade) و از دست دادن کامل ترمز در آن چرخ را به همراه دارد. پیشرو لنت صمیمانه از همراهی شما تا پایان این مقاله سپاسگزار است.
آیا گیر کردن پیستون ترمز همیشه با صدا همراه است؟
خیر. اگرچه صدای سایش ممتد یکی از نشانههای رایج است، اما گاهی ممکن است مشکل فقط با کشیدن خودرو به یک سمت یا داغ شدن چرخ خود را نشان دهد، به خصوص در مراحل اولیه.
تفاوت گیر کردن پیستون با گیر کردن پین کالیپر چیست؟
گیر کردن پیستون یعنی خود پیستون درون سیلندر کالیپر حرکت نمیکند. اما گیر کردن پین، یعنی بدنه کالیپر نمیتواند روی پینهای راهنما بلغزد. هر دو مورد منجر به درگیری لنت با دیسک میشوند اما دلیل مکانیکی متفاوتی دارند.
آیا میتوان پیستون ترمز گیر کرده را تعمیر کرد یا باید تعویض شود؟
بستگی به علت دارد. اگر مشکل از آلودگی یا خرابی گردگیر باشد، معمولا با سرویس و استفاده از کیت تعمیر، مشکل حل میشود. اما اگر پیستون یا سیلندر دچار خوردگی عمیق یا آسیب فیزیکی شده باشد، باید کالیپر تعویض شود.
