گیر کردن دنده و خلاص نشدن آن یکی از تجربیات پراسترس برای هر رانندهای است. این اتفاق، چه در ترافیک شهری و چه در جاده، میتواند خودرو را متوقف کند. بسیاری از افراد تصور میکنند این مشکل مستقیما به معنای یک خرابی پرهزینه است، اما همیشه اینطور نیست. گاهی دلیل آن سادهتر از چیزی است که فکر میکنید. درک علت خلاص نشدن دنده ماشین، از سخت جا رفتن دنده تا گیر کردن دنده خودرو، اولین قدم برای رفع آن است. ما در این مطلب به شما نشان میدهیم که ریشه این مشکل کجاست و چگونه میتوان آن را برطرف کرد.
زمانی که دنده خودرو گیر میکند و به اصطلاح خلاص نمیشود، ریشه مشکل را باید در سیستم انتقال قدرت جستجو کرد. این سیستم مجموعهای از قطعات هماهنگ است که وظیفه دارند نیروی موتور را به چرخها برسانند. بروز اختلال در هر بخش از این مجموعه میتواند منجر به گیر کردن دنده خودرو شود. دلایل این اتفاق در خودروهای با گیربکس دستی و اتوماتیک میتوانند متفاوت باشند، اگرچه برخی موارد مانند سطح و کیفیت روغن گیربکس در هر دو مشترک است.
در خودروهای دندهای، کلاچ وظیفه قطع ارتباط موتور و گیربکس را دارد. اگر این جداسازی به درستی صورت نگیرد، دنده به سختی جا رفته یا خلاص نمیشود. شایعترین دلیل این امر، فرسودگی دیسک و صفحه کلاچ است. زمانی که این مجموعه فرسوده باشد، حتی با فشردن پدال، گیربکس همچنان تحت فشار موتور باقی مانده و این وضعیت منجر به سخت جا رفتن یا گیر کردن دنده میشود.
برای خرید روغن گیربکس با بالاترین کیفیت و بهترین قیمت کلیک کنید.
سیستم کلاچ، چه هیدرولیکی (با روغن) و چه سیمی، نیروی پای راننده را منتقل میکند. در مدل هیدرولیک، مواردی چون کمبود مایع، نشتی یا هوا گرفتن سیستم، مانع ایجاد فشار کافی برای جداسازی دیسک و صفحه میشود. در مدلهای سیمی نیز پارگی یا کشیدگی سیم همین نتیجه را دارد. همچنین، خرابی قطعاتی مانند دوشاخ کلاچ یا بلبرینگ میتواند از جداسازی کامل جلوگیری کرده و عامل گیر کردن دنده باشد.
سوال مهم: چرا دنده فقط وقتی ماشین روشن است جا نمیرود؟
اغلب به دلیل عدم درگیری کامل کلاچ است. یعنی با وجود فشردن پدال، دیسک و صفحه به درستی از هم جدا نمیشوند و فشار موتور همچنان روی گیربکس است.
اگر کلاچ سالم باشد، مشکل به داخل گیربکس مربوط میشود. قطعاتی به نام «دنده برنجی» (سینکرون) وظیفه همسرعت کردن چرخدندهها را برای تعویض نرم بر عهده دارند. فرسودگی یا شکستگی آنها باعث میشود دنده با صدای خراش جا برود یا اصلا درگیر نشود. علاوه بر این، خرابی «ماهک» (قطعهای که دنده را انتخاب میکند) نیز میتواند به آسیبدیدگی یا فرسودگی آن منجر شده و باعث گیر کردن دنده خودرو در یک وضعیت ثابت شود.
برای خرید اکتان در انواع مختلف خارجی و ایرانی با بهترین قیمت موجود در بازار کلیک کنید
گیربکسهای اتوماتیک ساختار متفاوتی دارند و کلاچ دستی در آنها وجود ندارد. علت خلاص نشدن دنده ماشین اتوماتیک اغلب ریشه الکترونیکی یا هیدرولیکی دارد.
مشکلات گیربکس معمولا به صورت ناگهانی رخ نمیدهند. خودرو قبل از اینکه دنده به طور کامل گیر کند، علائم و هشدارهایی را بروز میدهد. توجه به این نشانهها میتواند از یک تعمیر جزئی، جلوی یک خرابی پرهزینه را بگیرد. بسیاری از رانندگان سخت جا رفتن دنده را نادیده میگیرند تا زمانی که مشکل جدیتر شود. این نشانهها هشداری برای بررسی سیستم انتقال قدرت هستند و نباید آنها را ساده انگاشت. هرگونه تغییر در صدای خودرو یا نحوه تعویض دنده باید جدی گرفته شود.
شنیدن صداهای غیر معمول یک نشانه واضح است. صدای «خراش» هنگام تعویض دنده در گیربکس دستی، اغلب به دلیل مشکل در کلاچ یا فرسودگی دندههای برنجی (سینکرونها) است که باعث برخورد دندهها قبل از همسرعت شدن میشود. همچنین، صدای زوزه که با گرفتن کلاچ قطع میشود، به بلبرینگ کلاچ اشاره دارد. در گیربکسهای اتوماتیک نیز، هر نوع صدای تقه یا زوزه هنگام تعویض دنده، نشانهی وجود ایراد است.
بیشتر بدانید: زمان تعویض لنت ترمز
علاوه بر صدا، حس رانندگی مهم است. سفت شدن یا «اسفنجی» شدن پدال کلاچ، معمولا نشانهی مشکل در سیستم هیدرولیک آن (مانند نشتی یا هوا) است. در خودروهای اتوماتیک، تاخیر در درگیر شدن دنده پس از قرار دادن در حالت D یا R یک هشدار است. احساس لرزش یا «لغزش» (افزایش دور موتور بدون افزایش متناسب سرعت) نیز میتواند به فرسودگی دیسک و صفحه در مدل دستی یا صفحات کلاچ داخلی در مدل اتوماتیک اشاره داشته باشد.
بوی سوختگی، به خصوص بوی تند کلاچ سوخته پس از رانندگی در ترافیک یا سربالایی، نشانهی واضحی از فرسودگی یا فشار زیاد بر مجموعه کلاچ است. در گیربکسهای اتوماتیک، این بو میتواند ناشی از داغ شدن بیش از حد روغن گیربکس باشد. همچنین، بررسی زیر خودرو برای نشتی مایعات اهمیت دارد؛ نشت روغن گیربکس (قرمز در اتومات، قهوهای در دستی) به سرعت سطح آن را کاهش داده و میتواند باعث گیر کردن دنده شود.
پس از مواجهه با علت خلاص نشدن دنده ماشین و تشخیص احتمالی آن بر اساس نشانهها، نوبت به اقدام برای رفع آن میرسد. برخی راهکارها ساده و قابل برسی توسط خود راننده هستند، اما بسیاری از موارد، به ویژه مشکلات داخلی گیربکس، نیازمند مراجعه به تعمیرکار متخصص و استفاده از ابزارهای مخصوص است. اقدام سریع برای تعمیر میتواند از آسیب رسیدن به سایر قطعات گیربکس جلوگیری کند. هرگز با دندهای که گیر کرده است به زور رانندگی نکنید، زیرا این کار آسیب را چندین برابر میکند.
قبل از مراجعه به تعمیرگاه، چند مورد ساده را میتوان بررسی کرد. این موارد ممکن است مشکل را حل کنند یا حداقل به مکانیک در تشخیص بهتر کمک کنند:
در گیربکس دستی، اگر پدال کلاچ اسفنجی باشد، راهکار «هواگیری» سیستم هیدرولیک است. اگر دیسک و صفحه تمام شده باشد، باید مجموعه کامل تعویض شود. برای مشکلات داخلیتر مانند خرابی دنده برنجی یا ماهک، گیربکس باید کاملا باز و قطعه معیوب جایگزین شود. در گیربکسهای اتوماتیک، عیبیابی با دستگاه دیاگ (OBD) برای خواندن کدهای خطا شروع میشود. اغلب مشکل با تعویض یک سلونوئید (شیر برقی) یا اصلاح سیمکشی حل میشود.
همیشه جلوگیری از بروز مشکل، آسانتر و کمهزینهتر از رفع آن است. گیربکس یکی از گرانترین بخشهای خودرو برای تعمیر است. با رعایت چند مورد ساده در نگهداری و نحوه رانندگی، میتوان عمر مفید این سیستم را به میزان قابل توجهی افزایش داد و از بروز ناگهانی علت خلاص نشدن دنده ماشین جلوگیری کرد. این موارد به ویژه برای افرادی که در شهرهای پرترافیک رانندگی میکنند و استفاده زیادی از سیستم کلاچ و دنده دارند، اهمیت بیشتری پیدا میکند.
برای جلوگیری از خرابی پرهزینه گیربکس، نگهداری صحیح اهمیت بالایی دارد. روغن گیربکس (واسکازین) باید طبق توصیهی سازنده تعویض شود، زیرا به مرور آلوده شده و خاصیت خود را از دست میدهد؛ همچنین بررسی سطح مایع کلاچ و عدم نشتی آن ضروری است. علاوه بر این، اصلاح عادات اشتباه رانندگی مانند استراحت پا روی کلاچ، نگه داشتن خودرو در سربالایی با نیمکلاچ، فشار آوردن به دنده و حمل بار اضافی، مستقیما عمر کلاچ و گیربکس را افزایش میدهد.
مواجهه با علت خلاص نشدن دنده ماشین میتواند نگرانکننده باشد، اما درک دلایل آن، اضطراب را کاهش میدهد. این مشکل میتواند از موارد سادهای مانند کمبود روغن گیربکس یا مایع کلاچ شروع شود و تا خرابیهای جدیتر مانند فرسودگی دیسک و صفحه، خرابی دندههای برنجی در گیربکس دستی، یا ایرادات سلونوئید و ECU در گیربکسهای اتوماتیک ادامه یابد. نشانههایی مانند سخت جا رفتن دنده، صداهای غیرعادی یا بوی سوختگی را هرگز نباید نادیده گرفت. بهترین راه برای جلوگیری از گیر کردن دنده خودرو، انجام بازرسیهای دورهای منظم، تعویض به موقع مایعات و اصلاح عادات اشتباه رانندگی است.
مجموعه طلوع آرین هوشمند، به عنوان معتبرترین ارائه دهنده سخت افزارهای ردیابی با برند تلتونیکا در ایران، از اینکه تا پایان این مقاله همراه ما بودید صمیمانه سپاسگزار است.
چرا دنده ماشین فقط در هوای سرد سخت جا میرود؟
در هوای سرد، روغن گیربکس (واسکازین) غلیظتر میشود و برای رسیدن به روانکاری مناسب به کمی زمان برای گرم شدن نیاز دارد. اگر این مشکل پس از گرم شدن خودرو برطرف نشد، ممکن است نوع روغن استفاده شده برای خودروی شما مناسب نباشد.
آیا کم بودن روغن گیربکس باعث گیر کردن دنده میشود؟
بله. کمبود روغن باعث افزایش شدید اصطکاک و دما درون گیربکس میشود. این موضوع روانکاری را مختل کرده و منجر به سخت جا رفتن، ساییدگی قطعات و در نهایت گیر کردن یا خلاص نشدن دنده ماشین خواهد شد.
علت قفل شدن دنده اتومات در حالت پارک (P) چیست؟
این مشکل معمولا به سیستم «اینترلاک» (قفلکن ایمنی) مربوط است. رایجترین دلیل، خرابی سنسور پدال ترمز است که سیگنال فشرده شدن ترمز را به گیربکس نمیفرستد. خرابی شیر برقی اینترلاک نیز میتواند عامل آن باشد.
